Artistieke vrijheid in plaats van strafuitvoering

"Een theater- en evenementencentrum stond altijd al boven op ons verlanglijstje", verklaart Dale Pearce, directeur van het Bendigo Senior Secondary College (BSSC) in Greater Bendigo, Australië. Deze hoop is onlangs op een eerder onverwachte manier in vervulling gegaan. Het uit 1860 daterende gebouw van de voormalige Sandhurst Pentonville-gevangenis werd grondig gerenoveerd en huisvest nu een schouwburg met 1.000 plaatsen en verscheidene studio's voor dans, muziek en toneel.

Het Ulumbarra Theater zal veel gebruikt worden door het BSSC, dat een uitgebreid onderwijsaanbod op het gebied van podiumkunsten heeft, maar ook andere scholen en universiteiten kunnen er slotfeesten, vergaderingen en conferenties houden. Ook de inwoners van Bendigo varen wel bij de moedige investering. De stad telt zo'n 20 dansensembles, een dozijn toneelgroepen, een symfonieorkest en ontelbare bands. Een bonte, levendige kunstscene zal de voormalige gevangenis dus met nieuw leven vulle

»Het is altijd een uitdaging om een historische plaats te verbouwen voor eigentijds gebruik, des te meer wanneer een gevangenis een schouwburg moet worden", weet Matt Dwyer, baas van Y2 Architecture, het bureau dat de geslaagde metamorfose tot stand heeft gebracht. De geschiedenis van het gebouw leeft verder ondanks alle modernisering.

Dat is enerzijds te danken aan het behoud van de ruimtelijke structuur. Zo zijn bijvoorbeeld de contouren van de oude gevangeniskapel nog goed zichtbaar en de hoofdingang van het gebouw is een voormalig cellenblok. Verder werden in vele zones oppervlakken in hun originele toestand gelaten. Afgebladderde verf, gebruikssporen en blote bakstenen getuigen van de lange en ruwe geschiedenis van het gebouw. Deze overblijfselen worden aangevuld door een moderne mix van materialen, die voornamelijk bestaat uit zichtbeton, hout en matte witte oppervlakken. Voor een dramatisch – en voor een schouwburg ook programmatisch – accent zorgt hier en daar een rood tapijt.

Met deze middelen is men er uitstekend in geslaagd het historische gegeven te combineren met eigentijdse verbouwingen en uitbreidingen. Het oorspronkelijke, profane karakter van het gebouw en de actuele artistieke benutting zijn op geslaagde wijze met elkaar verzoend, niet door het contrast tussen de twee te verdoezelen, maar juist door het in de verf te zetten, als verrijking.

Omdat de verschillende openbare ruimten van de schouwburg al veel karakter hebben, met een eigen texturen- en kleurenpalet, werd gekozen voor ingetogen verlichting die niets toevoegt aan de creatieve vormgeving. De armaturen passen harmonieus in hun omgeving en ondersteunen de esthetische en functionele doeleinden van de interieurinrichting. Hier horen geen expressieve, volumineuze armaturen, maar een zakelijke vormgeving die zich goed in de architectuur laat integreren. Voor de verschillende verlichtingstaken in het Ulumbarra Theater kozen de lichtplanners van ADP Consulting:Engineering verschillende producten uit het TRILUX-assortiment.

De vierkante wandarmatuur DECA is in groten getale ingezet om de lange gangen in het gebouw te verlichten. Haar geringe opbouwhoogte en verblindingsvrije lichtverdeling maken haar uitermate geschikt voor de gedeeltelijk smalle en lage gangen. Terwijl het licht door de witte diffusor verblindingsvrij naar voren straalt, verlicht een indirecte component het muurvlak rond de armatuur. Dat geeft de gangen een lichtere en dus vriendelijkere aanblik.

In de grote hal van de schouwburg hebben de armaturen zich naadloos geïntegreerd in de architectuur. Het witte plafond werd uitgerust met ronde inbouwdownlighters AMATRIS.

Door de witte reflector en de gereduceerde, eveneens witte, afdekring verdwijnen de armaturen volledig naar de achtergrond, zodat het licht zelf hier de hoofdrol speelt. Schitterend en krachtig verlicht het de royale ruimte.

Hetzelfde effect wordt ook toegepast in een andere foyer. Daar staan SOLVAN-plafondinbouwarmaturen de AMATRIS-downlighters terzijde. Ook van deze armaturen is de behuizing niet zichtbaar, alleen het lichtuitstralingsvlak. Als filigrane lichtlijnen benadrukken ze delen van de foyer, die tijdens de pauzes bij opvoeringen doorgaans dienstdoet als schouwburgcafé.

Deze toepassingen verduidelijken het lichtplanningsconcept, dat op andere plaatsen voortgezet wordt met andere armatuurtypes. INPERLA-downlighters verlichten de toegangen tot de grote zaal, ENTERIO-lightpanels zijn vlak ingebouwd in de plafonds van de sanitaire ruimten, die aan kleedkamers voor de artiesten doen denken. De lineaire MONTIGO-armaturen leveren functioneel licht in wandopbouwversie.

Zonder de financiële steun van de federale, regionale en plaatselijke overheid was de schouwburg er niet gekomen. Verscheidene giften en financiële sponsoring waren nodig om het project te kunnen realiseren en het voortbestaan ervan te verzekeren.

In deze optiek is een efficiënt gebouwbeheer van essentieel belang. Vanzelfsprekend hechtten de lichtplanners daarom groot belang aan de energie-efficiëntie. De toegepaste armaturen zijn voor het merendeel uitgerust met leds, of anders met fluorescentielampen.

Een DALI-lichtsturingssysteem maakt bovendien het dimmen en schakelen van welbepaalde armaturengroepen mogeli